Przyroda Piekar nowa publikacja

Witam!
Dostępna jest już nowa publikacja piekarskich przyrodników. Pod podanym adresem można ściągnąć plik zawierający wiele ciekawych opisów, najnowsze obserwacje i aktualny stan wiedzy na temat przyrody naszego miasta. Publikacja ukazała się jako dodatek do PP finansowany przez WFOSiGW w Katowicach.
Zachęcam do lektury
https://drive.google.com/file/d/0BxaKIwRwzfIyRjZJNTRCSUVybXM/edit?usp=sharing

Czynna ochrona przyrody na Księzej Górze

Uczniowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Ligonia w Piekarach Śląskich, Liceum Ogólnokształcącego im. Jana III Sobieskiego w Piekarach Śląskich przy współpracy Wydziału Ochrony Środowiska UM Piekary Śląskie, Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników i Śląskiego Ogrodu Botanicznego przeprowadzili akcję sprzątania i odchwaszczania terenu Księżej Góry a przede wszystkim użytku ekologicznego chroniącego piekarskie murawy kserotermiczne. Obszar użytku stale zarasta siewkami okolicznych drzew co powoduje zacienianie a w konsekwencji zanikanie bardzo ciekawej roślinności ciepłolubnej.

zdj. 1 Użytek ekologiczny Księża Góra fot. A. Szczepańczyk 

Użytki ekologiczne są jedną z najprostszych a zarazem najczęstszych form ochrony przyrody w Polsce. W zamyśle ustawodawcy łatwość ich ustanowienia i przedmiot ochrony, powinny w znaczny sposób lokalnie zwiększyć bioróżnorodność i usprawnić ogólnopolski system ochrony przyrody. Obecnie są one powoływane na mocy uchwały rady gminy lub powiatu.

Na wspomnianym obszarze występuje szereg roślin będących gatunkami wskaźnikowymi do wyznaczania obszarów chronionych: gęsiówka szorstkowłosista Arabis hirsuta, kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum, starzec wąskolistny Senecio erucifolius, koniczyna pagórkowata Trifolium montanum. Spośród gatunków roślin objętych w Polsce ochroną gatunkową występują tu: goryczka krzyżówa Gentiana cruciata, wilżyna ciernista Ononis spinosa, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, konwalia majowa Convallaria maialis, rokitnik zwyczajny Hippohaë rhamnoides. Spośród gatunków zwierząt objętych ochroną występują tu:  jaszczurka zwinka Lacerta agilis oraz Świergotek drzewny Anthus trivialis (Ł. Depa, P. Siwy nie publikowane)

Młodzież oprowadziła po terenie dr Julia Góra pracownik Śląskiego Ogrodu Botanicznego w ciekawy sposób przybliżając nam opisywane miejsce a także obszar tworzonego ogrodu botanicznego z płatami muraw i roślinności łąkowej przywożonej tu z terenu lotniska w Pyrzowicach.

 zdj. 2 Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie fot. A. Szczepańczyk 

 zdj. 3 Transport płatów roślinności z lotniska w Pyrzowicach fot. A. Szczepańczyk 

zdj. 4 Uczestnicy w akcji:) fot. A. Szczepańczyk 

 Po kilkugodzinnym porządkowaniu czekała nas miła niespodzianka w postaci gorącego poczęstunku.

zdj. 5,6 poczęstunek:)fot. A. Szczepańczyk 

Oby więcej takich akcji! 

Przyroda i edukacja

Nasze miasto wzbogaciło się o pięć nowych tablic przyrodniczo-historyczno-dydaktycznych (właściwie nie takich nowych bo stoją już od ponad roku). Tablice stoją na Kalwaryjskim Wzgórzu i są efektem współpracy Zasadniczej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Ligonia w Piekarach Śląskich ze Szkołą Rolniczą z Janiszek na Litwie w ramach programu Comenius.

Pierwsza tablica opisuje Ogród Oliwny wraz z ciekawą roślinnością pochodzącą z różnych stron świata przede wszystkim z Basenu Morza Śródziemnego. Druga z nich opisuje Studzienkę wraz z kaplicą św. Barbary oraz otaczającym je skwerem. Tablica ukazuje ciekawe zdjęcia wnętrza kaplicy gdzie przed laty mieszkał pustelnik oraz przedstawicieli fauny zamieszkującej pobliskie zadrzewienia. Pozostałe tablice dotyczą informacji ogólnych o tym tak ważnym dla mieszkańców miejscu.

Merytoryczną pomoc zawdzięczamy dr Łukaszowi Depie z Uniwersytetu Śląskiego oraz Łukaszowi Krajewskiemu z Instytutu Ochrony Roślin PAN. Całości przedsięwzięcia podjął się Radosław Gwóźdź z firmy Influence.

Warto w tym miejscu nadmienić że szkoła realizuje kolejny projekt tym razem w całości poświęcony ochronie przyrody. Efektem działań będą kolejne tablice, i przyrodnicza platforma obserwacyjna. Tym razem pracujemy z zaprzyjaźnioną szkołą z Koszyc na Słowacji.

Fauna Piekar Śląskich

Ilość i skład gatunkowy fauny zależy od wielu czynników. Na terenach o silnej antropopresji życie zwierząt determinowane jest działalnością człowieka a także możliwościami przystosowawczymi wykształconymi przez dany gatunek w toku ewolucji.

Miasta stały się ekosystemami, które dla części zwierząt stanowią swoistą imitację warunków naturalnych (np. jerzyki, niektóre gatunki sów, nietoperze i inne). Zwierzęta synantropijne, o których mowa świetnie dają sobie rade w warunkach miejskich adoptując np.. budynki i kanały do swoich potrzeb życiowych.

Także w naszym mieście występuje szereg gatunków rzadkich tak w skali miasta jak i regionu. Przede wszystkim są to ptaki i płazy. Do największych skarbów przyrodniczych Piekar zaliczyć należy min. podróżniczki, derkacze, kszyki, ortolany z płazów na uwagę zasługują kumaki nizinne, rzekotki drzewne, grzebiuszki czy ropuch zielone i szare. 

ortolan fot. A. Szczepańczyk

Ssaki reprezentowane są min. przez lisy, sarny, zające, wiewiórki, łasice, kuny ale także i rzadsze borsuki, rzęsorki rzeczki, liczne norniki i inne z gadów licznie występuje i nas zaskroniec i żmija zygzakowata.

zaskroniec fot. A. Szczepańczyk

Z drugiej zaś strony wiele gatunków dawniej licznych wycofuje się lub całkowicie zanika z terenów Śląska. Wpływ na tą sytuację ma przede wszystkim zmiana sposobu zagospodarowania ziemi, intensyfikacja i chemizacja rolnictwa, rozwój zabudowy w terenach podmiejskich, zwierzęta tracą swe naturalne siedliska, miejsca lęgowe i miejsca odpoczynku.

Przykładem może tu być wycofywanie się pójdźki czy dzierlatki.

Załączona mapa ilustruje występowanie najciekawszych zwierząt (będzie ona na bieżąco aktualizowana). 

Zima 2013 podsumowanie

Marzec ma się ku końcowi a u nas jakoś tak zimowo dalej. Oczywiście taka pogoda to nic dziwnego w naszym klimacie a narzekanie wiąże się z tym że w ostatnich latach zima dość szybko „odpuszczała” i odwykliśmy od tego. Pomimo mroźnej aury cykle przyrodnicze trwają dalej i obserwować można na podmokłych łąkach choćby czajki, parę dni temu widziałem pierwszą tej wiosny kląskawkę a Paweł 24 marca na Kozłowej Górze przywitał się z wczesnym dość bocianem białym. W lasach aktywne są dzięcioły.

Pora więc na krótkie podsumowanie zimy 2012/2013 w piekarskiej przyrodzie.

Dolina Brynicy (fot. A. Szczepańczyk)

Utrzymujące się długo ujemne temperatury spowodowały całkowite zamarznięcie Jeziora Świerklaniec.

W ubiegłym roku mrozy puściły u nas miesiąc wcześniej, pod koniec lutego obserwowałem już pierwsze odrętwiałe żaby w zbiornikach siedlisk zastępczych w Dolinie Brynicy. Przyznać muszę że pod względem terenowym mijająca zima była słaba co wynikało głównie z małej ilości czasu dlatego też obserwacje nie są zbyt bogate.

                                                                                   jemiołuszki (fot. A. Szczepańczyk)

Natomiast  z zimowych obserwacji ptaków w odróżnieniu do lat ubiegłych tej zimy przywitało do nas sporo jemiołuszek (najliczniejsze stado liczyło około 200 sztuk- Kalwaria 24 luty). Do największych ciekawostek zaliczyć należy obecność hełmiatki zaobserwowanej przez Szymona Beucha podczas zimowych liczeń ptaków na Brynicy w Szarleju. Nie można zapomnieć wreszcie o pierwszym od wielu lat zimowisku uszatek w mieście. Sowy przez kilka miesięcy za miejsce spoczynku dziennego obrały sobie robinie akacjową w centrum osiedla.

                                                   uszatka na zimowisku (fot. A. Szczepańczyk)

Do atlasu ssaków zgłosiłem kolejne stanowisko wiewiórki jakie odnalazłem w styczniu (z Piekar zgłoszonych już mamy 8).

Częstymi gośćmi w moim karmniku były oprócz bogatek i modraszek także kowaliki, dzwońce, czarnogłówka, kosy i czyże.

kowalik (fot. A. Szczepańczyk)

No i zaskakująca informacja o buławniku mieczolistnym, oczywiście nie obserwowanym zimą ale… zapraszam na wcześniejszy wpis dotyczący tego gatunku.

Dla mnie najważniejsza była obserwacja razem z Szymonem i Justyną wielkiej rzadkości w naszym kraju mewy polarnej, obserwacja miała miejsce w Gliwicach.

Ptaki Śląska

W lutym bieżącego roku ukazał się 19 numer czasopisma Ptaki Śląska. Ten cieszący się dużym zainteresowaniem, kultowy już periodyk wydawany jest dzięki pasji i zaangażowaniu członków Górnośląskiego Koła Ornitologicznego, którzy przejęli na siebie ciężar redagowania i wydawania czasopisma. W aktualnym numerze znajduje się wiele ciekawych artykułów ale ja polecam przede wszystkim tekst Szymona Beucha o podróżniczku, jest to tym bardziej nam bliskie gdyż autor opisuje stanowisko piekarskie tego ptaka. Równie ciekawie Krzysztof Belik opisuje występowanie sóweczki w Lasach Lublinieckich.

Spis treści numeru 19 można przeczytać pod adresem:

http://ptakislaska.pl/?page_id=153

Czasopismo można nabyć na stronie:  www.przyrodnicze.pl

Florystyczne odkrycie w Piekarach Śląskich

Niespodzianka w piekarskiej przyrodzie. Tak można w skrócie opisać nowinkę botaniczną jaka dotarła do nas dzięki niezawodnemu Łukaszowi Krajewskiemu.

Łukasz na podstawie analizy zdjęć kilku okazów oznaczonych wcześniej  jako buławnik wielkokwiatowy dokonał weryfikacji  i definitywnie określił je jako nienotowanego wcześniej w Piekarach, rzadkiego buławnika mieczolistnego  Cephalanthera longifolia.

Jak mówi Łukasz: Buławnik mieczolistny to rzadki i zanikający wskaźnik buczyn i starych lasów liściastych (zwłaszcza buczyn storczykowych), wymagający najwyżej nieznacznie kwaśnej  próchnicy, której wytworzeniu sprzyja tu wapienne podłoże.

Buławnik rośnie w zachodniej części miasta, nieopodal użytku ekologicznego Księża Góra.

Na stanowisku populacja buławnika jest stosunkowo liczna i waha się w zależności od sezonu od kilkudziesięciu do 150 osobników.

Składam podziękowania Łukaszowi Krajewskiemu za oznaczenie buławnika, uwagi i cierpliwość.

Brynica zimą

O rzece Brynicy napisano już wiele. Znamy dokładnie jej parametry hydrologiczne, problemy hydrotechniczne, poziom zanieczyszczenia.  Dobrze rozpoznane są walory przyrodnicze doliny Brynicy w obrębie Piekar Śląskich.

Warto jednak pamiętać że rzeka nasza to także wspaniałe miejsce dla obserwatorów ptaków w okresie zimy. Zanieczyszczenie rzeki przez rolnictwo, zrzut wód przemysłowych i komunalnych paradoksalnie wpływają na atrakcyjność rzek Górnego Śląska dla ptaków, które mogą tu pozostać na zimowiskach.

Od wielu już lat członkowie Górnośląskiego Koła Ornitologicznego dokonują corocznych liczeń zimowych na ciekach GOP-u i Zagłębia.  Wyniki ich pracy dostępne są na stronach ministerstwa środowiska, na stronie GKO oraz w licznych artykułach np. w Przyrodzie Górnego Śląska.

Miłośnicy ornitologii powinni często odwiedzać piekarski odcinek rzeki gdyż jest to świetne miejsce do obserwacji pospolitych gatunków jak łabędź niemy, kokoszka, łyska, czapla siwa, perkozek czy krzyżówka ale także takich rarytasów jak łabędź krzykliwy, siwerniak, gęgawa.

Zadrzewienia i zakrzaczenia w sąsiedztwie rzeki licznie odwiedzają sikory bogatki i modraszki, sroki, gawrony, kawki a także goście z dalekiej północy jemiołuszki, których tej zimy jest u nas naprawdę sporo.

W tym miejscu warto ponownie zwrócić uwagę na problem od lat funkcjonujący w każdym miejscu gdzie występują zimą ptaki wodne- nieodpowiednie dokarmianie.

 Nie zajmę tutaj stanowiska czy w ogóle powinniśmy dokarmiać bo dyskusja taka przy skali problemu wydaje się już tylko akademicka.

Nie traktujmy ptaków jak śmietników. Należy zapomnieć o chlebie, bułkach, paluszkach, chipsach ogólnie produktach przetworzonych i solonych bo tym sposobem tylko szkodzimy ptakom, często takim dokarmianiem skazując je na śmierć.

Dokarmianie powinno być mądre a nie spontaniczne, zastanówmy się jaki pokarm przyjmują ptaki w środowisku naturalnym i tylko takim je dokarmiajmy.

Sowy Piekar Śląskich

Obecność uszatek na „zimowisku” w naszym mieście wydaje się dobrym powodem by przybliżyć tę grupę ptaków i pokrótce omówić występowanie poszczególnych sów w naszym mieście.

Obecnie uczniowie Miejskiego Gimnazjum nr 1 realizują projekt edukacyjny „Sowy Piekar”.

Ma on na celu w miarę dokładne rozpoznanie występowania sów w Piekarach w ostatnich dziesięcioleciach oraz ocenę stanu obecnego. Wyniki badań dostępne będą w Internecie i prasie lokalnej.

Teraz króciutko. W ostatnich latach najliczniejszym gatunkiem sowy występującym na terenie miasta jest uszatka. Udało się rozpoznać  4 pewne miejsca lęgowe. Drugą sową lęgową  Piekar jest puszczyk (jedno pewne miejsce lęgowe- Łukasz Koba 2011).

Sporą ciekawostką była obecność (październik) bardzo rzadkiej uszatki błotnej na polach w Kozłowej Górze (Michał Szydłowski 2010).

Z przekazów słownych wiemy również o stosunkowo licznej w latach dziewięćdziesiątych pójdźce w południowych dzielnicach Piekar (Adrian Ochman) oraz o płomykówce (również z tamtego okresu) na Kozłowej Górze (Szymon Beuch).

Chciałbym by ten krótki tekst był zachętą dla Was aby poinformować nas jeśli macie jakąkolwiek wiedzę na temat występowania sów w Piekarach obecnie lub w przeszłości.

Emial kontaktowy: geoman@interia.pl lub sowypiekar@gmail.com