Przełom Brynicy

Co jakiś czas wraca temat Brynicy i piekarskiego przełomu . Zamieszczam fragment zmodyfikowanych map morfologicznej i geologicznej (Szydłowski, Szczepańczyk 2016), która mam nadzieję rozjaśni nieco zagadnienie. Przełom Brynicy to przełom epigenetyczny w triasowych skałach Płaskowyżu Tarnowickiego.

Za nami kolejna impreza z sowami;). Tym razem spotkaliśmy się w Kinie Zacisze gdzie podczas krótkich prezentacji uczestnicy zapoznali się min. z obecnym stanem wiedzy na temat sów występujących w Piekarach. W cyklu "moje spotkania z sowami" Łukasz Koba opowiedział o swych spotkaniach z uszatkami. Na koniec zobaczyliśmy film Sowy Polski. Spotkanie zorganizowały Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników, Stowarzyszenie Ochrony Sów, Zasadnicza szkoła Zawodowa im. Stanisława Ligonia oraz Kino Zacisze.
Wszystkim uczestnikom spotkania serdecznie dziękujemy za przyjście i do zobaczenia za rok:)
Zdjęcia autorstwa Adama Telisza

Noc Sów w Piekarach

Tajemnicze, nieznane, często budzące nieuzasadniony lęk, doskonali nocni łowcy.

Sowy są najmniej rozpoznaną grupą ptaków, która spełnia bardzo ważną rolę w poszczególnych ekosystemach. Jednocześnie wszystkie gatunki zmniejszają swoją liczebność  w skali kraju co powoduje że objęte są ścisłą ochroną. Obecnie trwają w Polsce liczne badania mające na celu rozpoznanie przestrzennego rozmieszczenia i składu gatunkowego krajowych sów.

Zapraszamy na jedyną taką noc w Polsce – Noc Sów, ogólnopolskie wydarzenie edukacyjne poświęcone nocnym łowczyniom, organizowane przez Ptaki Polskie. 4.edycja wydarzenia odbędzie się 10-12 kwietnia 2015. Tym razem Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników postanowiło zorganizować to wydarzenie w Piekarach Śląskich. Impreza odbędzie się 10 kwietnia w siedzibie ZSZ im. Stanisława Ligonia w Piekarach Śląskich. Będzie to okazja dla wszystkich by zapoznać się z sowami jakie występują w naszym kraju i mieście. Członkowie stowarzyszenia zaprezentują swoje obserwacje. Będzie to też okazja do wymiany doświadczeń i poglądów. Co więcej, ruszymy w teren, gdzie spacerując i nasłuchując zbliżymy się do sów jeszcze bardziej. A wszystko to w samym środku jednej z kwietniowych nocy, kiedy większość z nich jest najbardziej aktywna. Atrakcji nie zabraknie.

Już dzisiaj zapraszamy. Zgłoszenia przyjmowane będą drogą mailowa pod adresem adam.szczepanczyk@ptakipolskie.pl lub telefonicznie 793736636.

Piekary dla Ptaków-Ptaki dla Piekar

W dniach 6-7 marca  Piekary Śląskie stały się areną działania stowarzyszenia Ptaki Polskie.

Placówki edukacyjne które przystąpiły do projektu Szkoła na pTAK ale przede wszystkim same ptaki wzbogaciły się o nowe budki lęgowe. Odbyły się także  warsztaty mające na celu uświadomienie roli jaką pełnią nasi mali przyjaciele w przyrodzie. Ukoronowaniem dni pTAKów w Piekarach była duża akcja dla wszystkich mieszkańców miasta na Wzgórzu Kalwaryjskim. Dlaczego Kalwaria? To jedno z miejsc znanych wszystkim mieszkańcom Śląska o ogromnej randze kulturowej, religijnej, turystycznej ale także przyrodniczej. Kompleks sakralny znajduje się w centralnej części Piekar Śląskich. Zajmuje on szczytową partię Wzgórza Kalwaryjskiego (w przeszłości zwanego Cerekwicą). Powierzchnia wynosi około 10 ha. Obszar porośnięty jest przez drzewostan o charakterze parkowym z dominującymi jesionami, kasztanowcami, modrzewiami i sosnami. Położenie w centralnej części miasta sprawia że miejsce to stanowi swoisty korytarz ekologiczny pomiędzy wschodnimi a zachodnimi „zielonymi” fragmentami Piekar. Przejawia się to w wielu aspektach jak np. występowanie kilku rodzajów siedlisk co stwarza świetne warunki bytowania awifauny. Niestety znajduje się tu nie wiele drzew dziuplastych co ogranicza możliwość odbywania lęgów przez odwiedzające Kalwarię ptaki.

Akcja rozpoczęła się w sobotni poranek przywitaniem uczestników i zaznajomieniem ich z ideą projektu. Każdy miłośnik ptaków miał okazję poznać stowarzyszenie Ptaki Polskie oraz otrzymać materiały edukacyjne. Bardzo miłym akcentem była wizyta gości z okolicznych miejscowości oraz przedstawicieli mediów. W ciągu 3 godzin rozwiesiliśmy 15 budek lęgowych a w między czasie prowadzono ożywione rozmowy na tematy przyrodnicze tak ważne dla naszego stowarzyszenia. Żadne z pytań czy wątpliwości nie pozostało bez odpowiedzi a wspierał nas w tym dr Łukasz Depa biolog z Uniwersytetu Śląskiego, który wsparł naszą akcję tak dzieląc się ogromną wiedzą jak i umiejętnościami praktycznymi. Cały czas towarzyszyły nam modraszki, bogatki i kowaliki jakby czując że jesteśmy tam dla nich. Serdeczne podziękowania dla wszystkich mieszkańców, uczniów i gości oraz niezawodnej ekipy Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników które współpracuje z Ptakami Polski. W tym miejscu warto również wspomnieć iż akcje naszą wsparli Iwona Makarska z Dziennika Zachodniego, Radio Piekary i filmowiec Marcin Strzelecki który całą akcję dzielnie filmował i przygotowuje reportaż edukacyjny.

Teraz przed nami Noc Sów więc będzie się działo.

http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/3777293,piekary-slaskie-na-pomoc-ptakom-wideo-zdjecia,id,t.html

Wirtualna wycieczka po Księżęj Górze

Uczniowie ZSZ im. Stanisława Ligonia wraz z kolegami ze Słowacji biorą udział w ekologicznym programie Comenius „Przemysłowa przeszłość-zielona przyszłość”. Przez ostatnie dwa lata wykonywali szereg czynności służących poznaniu i zrozumieniu zależności pomiędzy człowiekiem a przyrodą. Jednym z finalnych produktów tych działań były warsztaty fotograficzne i stworzenie panoram sferycznych na Księżej Górze. Opiekę merytoryczną sprawował Marcin Karetta- przyrodnik i wybitny fotograf przyrody. Szkoła jest jedyną w województwie palcówką posiadającą panoramy.

Księża Góra to wzniesienie należące do Płaskowyżu Tarnowickiego, na północno-zachodnim pograniczu Piekar Śląskich i Radzionkowa, którego szczyt, po stronie piekarskiej, wznosi się na wysokość 357,57 m n.p.m. i stanowi najwyższy punkt P. Śl. Wierzchołek Księżej Góry jest to obszar wyrobisk skalnych z odsłoniętymi środkowotriasowymi skałami węglanowymi, głównie dolomitami i marglami.. Na powierzchni wyrobisk Księżej Góry rozwinęły się inicjalne zbiorowiska roślinne, z licznym udziałem gatunków kserotermicznych. Powstał tu użytek ekologiczny chroniący właśnie taką roślinność. Po stronie Radzionkowa tworzony jest Ogród Botaniczny.

Zapraszamy do wirtualnego odwiedzenia tego ciekawego miejsca

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/1.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/2.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/3.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/4.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/5.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/6.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/7.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/8.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/9.htm

http://www.karetta.pl/foto.karetta/Panoramy/10.htm

Przyroda Piekar nowa publikacja

Witam!
Dostępna jest już nowa publikacja piekarskich przyrodników. Pod podanym adresem można ściągnąć plik zawierający wiele ciekawych opisów, najnowsze obserwacje i aktualny stan wiedzy na temat przyrody naszego miasta. Publikacja ukazała się jako dodatek do PP finansowany przez WFOSiGW w Katowicach.
Zachęcam do lektury
https://drive.google.com/file/d/0BxaKIwRwzfIyRjZJNTRCSUVybXM/edit?usp=sharing

Czynna ochrona przyrody na Księzej Górze

Uczniowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Ligonia w Piekarach Śląskich, Liceum Ogólnokształcącego im. Jana III Sobieskiego w Piekarach Śląskich przy współpracy Wydziału Ochrony Środowiska UM Piekary Śląskie, Piekarskiego Stowarzyszenia Przyrodników i Śląskiego Ogrodu Botanicznego przeprowadzili akcję sprzątania i odchwaszczania terenu Księżej Góry a przede wszystkim użytku ekologicznego chroniącego piekarskie murawy kserotermiczne. Obszar użytku stale zarasta siewkami okolicznych drzew co powoduje zacienianie a w konsekwencji zanikanie bardzo ciekawej roślinności ciepłolubnej.

zdj. 1 Użytek ekologiczny Księża Góra fot. A. Szczepańczyk 

Użytki ekologiczne są jedną z najprostszych a zarazem najczęstszych form ochrony przyrody w Polsce. W zamyśle ustawodawcy łatwość ich ustanowienia i przedmiot ochrony, powinny w znaczny sposób lokalnie zwiększyć bioróżnorodność i usprawnić ogólnopolski system ochrony przyrody. Obecnie są one powoływane na mocy uchwały rady gminy lub powiatu.

Na wspomnianym obszarze występuje szereg roślin będących gatunkami wskaźnikowymi do wyznaczania obszarów chronionych: gęsiówka szorstkowłosista Arabis hirsuta, kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum, starzec wąskolistny Senecio erucifolius, koniczyna pagórkowata Trifolium montanum. Spośród gatunków roślin objętych w Polsce ochroną gatunkową występują tu: goryczka krzyżówa Gentiana cruciata, wilżyna ciernista Ononis spinosa, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, konwalia majowa Convallaria maialis, rokitnik zwyczajny Hippohaë rhamnoides. Spośród gatunków zwierząt objętych ochroną występują tu:  jaszczurka zwinka Lacerta agilis oraz Świergotek drzewny Anthus trivialis (Ł. Depa, P. Siwy nie publikowane)

Młodzież oprowadziła po terenie dr Julia Góra pracownik Śląskiego Ogrodu Botanicznego w ciekawy sposób przybliżając nam opisywane miejsce a także obszar tworzonego ogrodu botanicznego z płatami muraw i roślinności łąkowej przywożonej tu z terenu lotniska w Pyrzowicach.

 zdj. 2 Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie fot. A. Szczepańczyk 

 zdj. 3 Transport płatów roślinności z lotniska w Pyrzowicach fot. A. Szczepańczyk 

zdj. 4 Uczestnicy w akcji:) fot. A. Szczepańczyk 

 Po kilkugodzinnym porządkowaniu czekała nas miła niespodzianka w postaci gorącego poczęstunku.

zdj. 5,6 poczęstunek:)fot. A. Szczepańczyk 

Oby więcej takich akcji! 

Przyroda i edukacja

Nasze miasto wzbogaciło się o pięć nowych tablic przyrodniczo-historyczno-dydaktycznych (właściwie nie takich nowych bo stoją już od ponad roku). Tablice stoją na Kalwaryjskim Wzgórzu i są efektem współpracy Zasadniczej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Ligonia w Piekarach Śląskich ze Szkołą Rolniczą z Janiszek na Litwie w ramach programu Comenius.

Pierwsza tablica opisuje Ogród Oliwny wraz z ciekawą roślinnością pochodzącą z różnych stron świata przede wszystkim z Basenu Morza Śródziemnego. Druga z nich opisuje Studzienkę wraz z kaplicą św. Barbary oraz otaczającym je skwerem. Tablica ukazuje ciekawe zdjęcia wnętrza kaplicy gdzie przed laty mieszkał pustelnik oraz przedstawicieli fauny zamieszkującej pobliskie zadrzewienia. Pozostałe tablice dotyczą informacji ogólnych o tym tak ważnym dla mieszkańców miejscu.

Merytoryczną pomoc zawdzięczamy dr Łukaszowi Depie z Uniwersytetu Śląskiego oraz Łukaszowi Krajewskiemu z Instytutu Ochrony Roślin PAN. Całości przedsięwzięcia podjął się Radosław Gwóźdź z firmy Influence.

Warto w tym miejscu nadmienić że szkoła realizuje kolejny projekt tym razem w całości poświęcony ochronie przyrody. Efektem działań będą kolejne tablice, i przyrodnicza platforma obserwacyjna. Tym razem pracujemy z zaprzyjaźnioną szkołą z Koszyc na Słowacji.

Fauna Piekar Śląskich

Ilość i skład gatunkowy fauny zależy od wielu czynników. Na terenach o silnej antropopresji życie zwierząt determinowane jest działalnością człowieka a także możliwościami przystosowawczymi wykształconymi przez dany gatunek w toku ewolucji.

Miasta stały się ekosystemami, które dla części zwierząt stanowią swoistą imitację warunków naturalnych (np. jerzyki, niektóre gatunki sów, nietoperze i inne). Zwierzęta synantropijne, o których mowa świetnie dają sobie rade w warunkach miejskich adoptując np.. budynki i kanały do swoich potrzeb życiowych.

Także w naszym mieście występuje szereg gatunków rzadkich tak w skali miasta jak i regionu. Przede wszystkim są to ptaki i płazy. Do największych skarbów przyrodniczych Piekar zaliczyć należy min. podróżniczki, derkacze, kszyki, ortolany z płazów na uwagę zasługują kumaki nizinne, rzekotki drzewne, grzebiuszki czy ropuch zielone i szare. 

ortolan fot. A. Szczepańczyk

Ssaki reprezentowane są min. przez lisy, sarny, zające, wiewiórki, łasice, kuny ale także i rzadsze borsuki, rzęsorki rzeczki, liczne norniki i inne z gadów licznie występuje i nas zaskroniec i żmija zygzakowata.

zaskroniec fot. A. Szczepańczyk

Z drugiej zaś strony wiele gatunków dawniej licznych wycofuje się lub całkowicie zanika z terenów Śląska. Wpływ na tą sytuację ma przede wszystkim zmiana sposobu zagospodarowania ziemi, intensyfikacja i chemizacja rolnictwa, rozwój zabudowy w terenach podmiejskich, zwierzęta tracą swe naturalne siedliska, miejsca lęgowe i miejsca odpoczynku.

Przykładem może tu być wycofywanie się pójdźki czy dzierlatki.

Załączona mapa ilustruje występowanie najciekawszych zwierząt (będzie ona na bieżąco aktualizowana). 

Zima 2013 podsumowanie

Marzec ma się ku końcowi a u nas jakoś tak zimowo dalej. Oczywiście taka pogoda to nic dziwnego w naszym klimacie a narzekanie wiąże się z tym że w ostatnich latach zima dość szybko „odpuszczała” i odwykliśmy od tego. Pomimo mroźnej aury cykle przyrodnicze trwają dalej i obserwować można na podmokłych łąkach choćby czajki, parę dni temu widziałem pierwszą tej wiosny kląskawkę a Paweł 24 marca na Kozłowej Górze przywitał się z wczesnym dość bocianem białym. W lasach aktywne są dzięcioły.

Pora więc na krótkie podsumowanie zimy 2012/2013 w piekarskiej przyrodzie.

Dolina Brynicy (fot. A. Szczepańczyk)

Utrzymujące się długo ujemne temperatury spowodowały całkowite zamarznięcie Jeziora Świerklaniec.

W ubiegłym roku mrozy puściły u nas miesiąc wcześniej, pod koniec lutego obserwowałem już pierwsze odrętwiałe żaby w zbiornikach siedlisk zastępczych w Dolinie Brynicy. Przyznać muszę że pod względem terenowym mijająca zima była słaba co wynikało głównie z małej ilości czasu dlatego też obserwacje nie są zbyt bogate.

                                                                                   jemiołuszki (fot. A. Szczepańczyk)

Natomiast  z zimowych obserwacji ptaków w odróżnieniu do lat ubiegłych tej zimy przywitało do nas sporo jemiołuszek (najliczniejsze stado liczyło około 200 sztuk- Kalwaria 24 luty). Do największych ciekawostek zaliczyć należy obecność hełmiatki zaobserwowanej przez Szymona Beucha podczas zimowych liczeń ptaków na Brynicy w Szarleju. Nie można zapomnieć wreszcie o pierwszym od wielu lat zimowisku uszatek w mieście. Sowy przez kilka miesięcy za miejsce spoczynku dziennego obrały sobie robinie akacjową w centrum osiedla.

                                                   uszatka na zimowisku (fot. A. Szczepańczyk)

Do atlasu ssaków zgłosiłem kolejne stanowisko wiewiórki jakie odnalazłem w styczniu (z Piekar zgłoszonych już mamy 8).

Częstymi gośćmi w moim karmniku były oprócz bogatek i modraszek także kowaliki, dzwońce, czarnogłówka, kosy i czyże.

kowalik (fot. A. Szczepańczyk)

No i zaskakująca informacja o buławniku mieczolistnym, oczywiście nie obserwowanym zimą ale… zapraszam na wcześniejszy wpis dotyczący tego gatunku.

Dla mnie najważniejsza była obserwacja razem z Szymonem i Justyną wielkiej rzadkości w naszym kraju mewy polarnej, obserwacja miała miejsce w Gliwicach.